Grens:Grenspalen

Grenspalen komen al millennia voor. Eigenlijk een cultuur-historisch fenomeen op zich: je eigen terrein afbakenen met palen of stenen. Op deze bladzijde een beetje geschiedenis: over grenspalen in het algemeen en over de grenspalen van Nederland.

Vervloekt is hij ..
Ergens in de ontwikkeling van de menselijke beschaving moet men begonnen zijn om de grenzen van het eigen territorium aan te geven met stenen of palen. De eerste bewijzen hiervan vinden we in de Egyptische en Assyrische geschiedenis. De oudste grensstenen die we kennen stonden in Egypte. Farao Echnaton (14e eeuw v. Chr.) liet 14 grensstenen uithakken in de rotsen rondom zijn nieuwe hoofdstad Achet-Aton. In de vorige eeuw werden in het grensgebied van het oude Babylonië en Assyrië 67 grensstenen opgegraven. Ze bevatten o.a. vloekspreuken voor degenen die de stenen willen verzetten en zegespreuken voor hen die de grenzen eerbiedigen. Ook in de bijbel zijn een aantal verwijzingen te vinden naar grensstenen. Job fulmineert al tegen degenen die "grensstenen verzetten, die kudden roven en ze weiden" (H24). Er zijn maar liefst 3 vermaningen om de grensscheidingen niet te verleggen: Deuteronium 27 vers 17: "Vervloekt is hij, die de grensscheiding van zijn naaste verlegt", Deuteronium 19 vers 14: "Gij zult de grensscheiding van uw naaste, die de voorvaderen hebben vastgesteld, niet verleggen" en Spreuken 22 vers 28: "Verleg de aloude grenzen niet, die uw vaderen vaststelden".

Grenspalen in Nederland
De huidige Belgisch-Nederlandse grens werd in de vorige eeuw vastgelegd. In 1839 werd in London het scheidingstraktaat tussen de koninkrijken van Nederland en België getekend. Vier jaar later werd op de conventie van Maastricht bepaald hoe de grens precies moest gaan lopen. Ook werd toen besloten 388 gietijzeren (en 356 hardstenen) grenspalen te plaatsen. De nummering was van 1 (drielandenpunt Vaals) tot 369 (Noordzee), langs de grensmaas werden dubbele palen geplaatst met hetzelfde nummer. De gietijzeren palen rusten op een achthoekig fundament en zijn versierd met de wapens van de beide koninkrijken en het jaartal 1843. In 1849 verscheen in het staatsblad een reglement voor het onderhoud van de grenspalen. Dit reglement bepaalt dat de gemeentebesturen hun rijksgrensvak in de lente van elk jaar inspecteren en daarvan een proces-verbaal opmaken.
De Duits-Nederlandse grens is een ander verhaal. We zien hier twee reeksen grenspalen. De eerste start in Vaals op het drielandenpunt met grenspaal 193 en eindigt met nummer 862 bij Overdinkel in Twente. Destijds was dit de grens tussen het Koninkrijk der Nederlanden (Nederland, België en via een personele unie Luxemburg) en het koninkrijk Pruisen.
Grenspaal 1 stond bij de Luxemburgs-Franse grens. De tweede reeks grenspalen (1-203) loopt verder langs Duitsland tot aan de Dollard. Dit was vroeger de grens tussen Nederland en het koninkrijk Hannover.

In Nederland zien we behalve grenspalen langs de landsgrenzen, ook in het binnenland nog veel grensstenen die allerlei soorten grenzen aangeven. Denk bijvoorbeeld aan provincie- en gemeentegrenzen. Ook waterschappen en landgoederen kenden vaak hun eigen grenspalen.^[1]

Proces-verbaal, bestek en voorwaarden
In 1843 werd de grens tussen Nederland en België officiëel gedemarceerd. In een gedetailleerd proces-verbaal,in het frans^[2], van 1844 is de loop van de grens en de plaats van de grenspalen precies vastgelegd. Hier de nederlandse^[3] vertaling. In het Bestek en voorwaarden^[4] werden regels geformuleerd t.a.v. de fabricage, levering, transport en plaatsing van de grenspalen.