Lezing:“Bendevorming rondom de Peel in de achtiende eeuw”
Terug naar Geschied- en heemkundige kring "Het Land van Thorn"Maandag
23-02-2015 20:00
Zaal “Aod Thoear”, Steegputstraat 4, te Thorn
door Peter Geuskens
Beschrijving
De lezing wordt verzorgd door de heer Peter Geuskens uit Meijel, gepensioneerd leraar speciaal onderwijs. Reeds vanaf het midden van de jaren zeventig is hij tijdens zijn vrije tijd bezig met historisch onderzoek. Aanvankelijk richtte dat zich op de bezitters van riddermatige goederen in de Roerstreek. Vervolgens onderzocht hij de historie van de adellijke cisterciënzerinnenkloosters Dalheim en Onze Lieve Vrouw Munster. De laatste vijftien jaar focust spreker zich op de lichte en zware criminaliteit rondom de Peel, waaronder ook onze regio, in de achttiende eeuw.
Als toelichting op de lezing moge het volgende dienen.
Gedurende de achttiende eeuw ondervond het gehele West-Europese platteland overlast van schooiers en bedelaars. Ook de bevolking rondom de Peel werd destijds geconfronteerd met landlopersbenden en de daarmee gepaard gaande kleine en soms zware criminaliteit. Oorzaken waren de territoriale versnippering, de toenemende armoede, de uitgestrekte zand- en veengronden, de lage bevolkingsdichtheid en de verschillende oorlogen met alle gevolgen van dien.
Tijdens het eerste gedeelte van de lezing zal de spreker iets vertellen over de overlast die de plattelandsbevolking ondervond van het banditisme in de achttiende eeuw. Opmerkelijk is het aantal vagebonden, dat zich destijds ophield in Meijel, Helden en Maasbree. Ze kenden elkaar allemaal en trokken samen op. Ze hadden banden met leden van de plattelandsbevolking aan de onderkant van de maatschappij. Aan het eind van en na de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) kwamen zij in contact met rondzwervende Franse deserteurs en verzeilden in de criminaliteit als zij niet in hun eerste levensbehoeften konden voorzien. Als ze op pad gingen kon het er grof aan toe gaan. Plunderingen, overvallen en berovingen. Met grote regelmaat werden slachtoffers mishandeld en soms zelfs vermoord.
BerechtingDe meeste vagebonden probeerden hun kostje op een eerlijke wijze bij elkaar te scharrelen. Zo verkochten zij allerlei “kroam” aan de deur, werkten ’s zomers bij de boeren op het land of in de steenbakkerijen, maar als er niks meer te verdienen viel en zij niet mochten bedelen, was er niet veel keus: stelen of creperen. Datzelfde gold doorgaans voor het nageslacht, hoe afschrikwekkend pa of ma ook om het leven kwamen. Het spreekwoord luidt niet voor niks: Opgroeien voor galg en rad.
Verder gaat de spreker dieper in op de lotgevallen van de gebroeders Corts, waarvan de oudste als Hulster Heinke bekend staat. Wie was hij werkelijk? Was Zwarte Trui zijn vriendin? Wat hadden hij en zijn broers op hun kerfstok staan? Wat was het lot van zijn twee broers. Tot slot vertelt spreker iets over de grootste boef uit die tijd in onze regio: Arike van Turnhout. Gegevens hierover vond hij onder andere in de schepenbankarchieven van Venlo, Den Bosch, Weert, Nederweert, Thorn, Asten, Deurne en Gemert en in de archieven van het Land van Ravenstein, het Land van Montfort en in het rijksarchief te Hasselt.
Tenslotte kan nog opgemerkt worden dat in 25 jaar tijd, de in de periode van 1740 tot 1765, in Thorn negen mannen
en drie vrouwen werden terechtgesteld. In Kessenich werden in 1754 drie vagebonden ter dood veroordeeld en in 1766 eentje opgeknoopt. In 1761 werden in Neeritter drie zware criminelen opgepakt en naar Luik overgebracht. Daar werden ze na hun proces terechtgesteld. Hetzelfde gebeurde met een schooier die in 1754 in Panheel in de kraag werd gevat.
Uiteraard bestaat de mogelijkheid om uitgebreid van gedachten te wisselen met de spreker en vragen te stellen.
Het onderwerp dat aan bod komt staat garant voor een interessante en leerzame avond en wij verwachten dan ook een grote opkomst. Leden van de G.H.K. “Het Land van Thorn” hebben vrije toegang, van niet-leden wordt een bijdrage gevraagd van € 2,--.