Plaats:Heel

Heel

Wapen van Heel
Afbeelding afkomstig van Heraldry of the world

Externe links

Kaart

Al vóór de komst van de Romeinen naar deze streken rond 50 voor Christus treffen we in het gebied van Catualium/Heel/Hael een vrij dichte en constante bewoning. De naam Catualium komt voor op het eerste segment van de zogenaamde tabula peutingeriana (Peutinger kaart) en wel aan de heerbaan/heirbaan/weg van Tongeren (atuatuca) naar Nijmegen (noviomagum). In de bloeitijd van de pagus=groot dorp (200-350 na Christus), was Catualium een lintbebouwing met een centrum aan de noordelijke kant van de tegenwoordige parochiekerk vanSint Stephanus op de kerkberg, oorspronkelijke de hoogte als begrenzing van de meandernde Maas. Begravingen aan de huidige Panheelderweg geven de begrenzing aan richting zuiden. In de zestiger jaren werd een Romeins grafveld blootgelegd en deels onderzocht.De naam Catualium (met de Keltische wortel CATU=strijd en de Latijnse uitgang -ALIUM) ontwikkelt zich vanaf ongeveer 500 via HATHUAL(IUM) naar HETHAL(IUM), dan via HETHELE (eerste schriftelijke bron in 1144) en HEDELE naar HEDEL, sinds 1680 HEEL. Vanaf 700 behoort “Heel” tot het Merowingische en Karolingische rijk, het Frankische Middenrijk, tot de Maasgouw eigenlijk en de politiek-bestuurlijke geschiedenis is in de periode tot 1100 uiterst gecompliceerd. Vanaf ongeveer 1100 werd “Heel” bezit van het kapittel van Sint Lambertus te Luik en bleef dit eigenlijk tot 1794. Tot 1251 was de kerk van Heel de moederkerk van Wessem, Grathem en Beegden.De Van Hornes, later de Van (de) G(h)oors spelen als “heren van Heel” vanuit hun kasteel tegen de kerkberg aan gelegen (17e eeuws), een belangrijke machtsrol. En een uit de buurt van Luik afkomstige familie De Horion werd tot de komst van de Fransen in 1794 “zetbaas” van het kapittel. Onder Frans bestuur (Revolutie en Napoleon I) was Heel tot 1814. Vervolgens tot 1830 Nederlands, van 1830 tot 1839 Belgisch en vanaf 1839 weer Nederlands. In het jaar 1818 werd Panheel bij Heel gevoegd en kreeg de gemeente vanaf 1819 al de officiële benaming Heel en Panheel en had een blauw/azuur en gouden sprekend wapen met een borstbeeld van Helena. Welk een etymologie … ! Na Napoleon verwerft de koopmansfamilie Hermans uit Maastricht het kasteel van Heel en verkoopt dit in 1879 aan de Zusters en Broeders van de Heilige Joseph, die er een thuis stichtten voor de “armsten en ongelukkigsten en de meest verwaarloosden”.

Verstoord was de rust aan de grens door de Eerste Wereldoorlog 1914-1918. De economische crises in het jaar 1929 maakte deze streken tot een gebied van armoede. De Tweede Wereldoorlog was met name bitter door de dreigende situatie op 8 oktober 1944, toen bij de kerkrazzia vele mannen en jongens werden weggevoerd naar Duitsland. Aanhoudend granaatvuur dwong tot evacuatie en pas op 16 november 1944 werd Heel door Engelse troepen bevrijd. De kerk kreeg in de laatste periode nog enkele voltreffers. In de jaren 1950 begonnen de ontgrindingen in en rond Heel ernstige vormen aan te nemen, zodat het “oude Catualium” eigenlijk tot een eiland geworden is. In 1991 werden Beegden en Wessem samen met Heel een gemeente met een vernieuwd gemeentehuis in de kern Heel. In het jaar 2007 zal Heel met Maasbracht en Thorn opgaan in de nieuwe gemeente Maasgouw.

Monumenten

Publicaties

Historische Kaarten